De sloppenwijk James Town

Sloppenwijken zijn overal een confrontatie; dicht op elkaar gepakte hutjes en mensen, nauwelijks sanitaire voorzieningen en dus hygiëne, rioolgeur en broeierige hitte. De arme wijk van Accra genaamd James Town heeft de afgelopen paar dagen de meeste indruk op me gemaakt.

Met een Afrikaans kapsel, zorgvuldig door Rachel ingevlochten, gingen Rachel en ik donderdag te voet op weg naar RIPS; het Regional Institute Population Studies waar Mawuli werkt. We kwamen over de ‘night market’. Een markt op de campus met veel traditioneel Ghanese gerechten en groenten en fruit. Ik weet niet waar de naam vandaag komt, want ’s nachts is er niks. Later op onze route naar RIPS kwamen we langs een vrouwtje die Kenkey verkocht. Kenkey is gefermenteerd maismeel in vijgenbladeren legde ze uit. Ze vond het leuk dat we het niet kenden en ging op zoek naar de bijbehorende saus zodat we konden proeven. We hebben geluncht met twee grote bonken kenkey en wat kip en salade. Groenten zijn geen belangrijk onderdeel van het Ghanese dieet. Het dieet bestaat grotendeels uit deegballen (van maismeel, cassavemeel, yammeel of enig ander soort meel) geserveerd met een grote portie vlees in een olieachtige soep of stoofpot. Mawuli wees me erop dat de groenten in de soep en stoofpot zitten. Ik heb hem maar niet gezegd dat er weinig gezonds van overblijft als je het uren kookt, pureert en liters palmolie aan toevoegt.

Wij kwamen op de afgesproken tijd bij RIPS aan. Dit had Mawuli uiteraard niet verwacht, waardoor het nog een dik uur duurde voordat hij klaar voor ons was. We gingen een stuk over de campus wandelen en heel subtiel bracht hij ter sprake dat Ama geen tijd had om ons die dag te ontmoeten. Dat had je mij prima bij binnenkomst kunnen vertellen, maar hier wordt alles zorgvuldig gebracht. Grace en Mawuli hebben later die dag een groot aantal vragen van Rachel en mij over het kwalitatieve deel van RODAM beantwoord. Het is interessant om te horen hoe ze het aanpakken en wat nog interessanter is; we mogen volgende week mee het veld in!

Ook gisteren mochten we mee het veld in. Niet voor het RODAM project, dat wordt alleen uitgevoerd in Kumasi, maar voor een project van RIPS. RIPS doet uitgebreide interviews en bloeddruk- lengte- en gewicht metingen in een arme wijk van Accra genaamd James Town. We moesten om half 7 in de ochtend bij RIPS zijn, want vanaf daar zou een bus vertrekken naar James Town met interviewers en materiaal. De toch al korte nacht verliep niet zo geweldig. Ik kreeg koorts en ’s ochtends belde Rachel in paniek dat er geen water was. De receptie kon ons aan water helpen door een pomp in te schakelen en ik heb me met behulp van paracetamols naar buiten gesleept. Ziek of niet, een bijzondere ervaring wil ik absoluut niet missen.

We waren iets te laat bij RIPS – wat dus ruim op tijd is in Afrikaanse begrippen – en waren getuigen van het bepakken van het busje. Materieel voor de interviews werd aan alle kanten aan het busje gebonden en met de hoeveelheid passagiers die in het busje gepropt werden was ik verbaasd dat het niet door zijn veren zakte. Hutje mutje op elkaar kwamen we na lange files bij een klein gebouwtje aan in James Town. De chauffeur parkeerde achteruit, maar door de hoeveelheid passagiers, bagage, het slechte zicht of een combinatie daarvan, raakte hij een houten hek. De achterruit versplinterde met een harde klap. Iedereen geschrokken, niemand gewond. Het glas werd opgeruimd en het beloofde een luchtige terugreis te worden.

Verbazend over Afrikaanse inefficiëntie waren Rachel en ik een dik uur later eindelijk met Mawuli’s team op pad in de sloppenwijk James Town. De teams hadden al eerder huizen gemarkeerd – een nummer op de muur gekalkt - waar geïnterviewd zou worden. De steegjes waren muf, bedompt en broeierig heet. Kinderen liepen in vieze lompen, vrouwen hakten vlees in mootjes, roerden met een houten stok in fufu of spleten visjes. Rachel en ik sjokten achter het team aan. Alles werd in de Ghanese taal Twi gedaan en wij verstonden er niks van. Af en toe werd ik door een nieuwsgierig kind of volwassenen in mijn arm of been geknepen. Echter iedere Ghanees is even aardig en ik heb me geen enkel moment onveilig gevoeld.

Na niet al te lange tijd werd de hitte en vieze lucht me te veel. De paracetamol had geholpen, maar ik voelde me nog absoluut niet beter. Mawuli bracht ons naar een soort fort – een kaal betonnen gebouw – waar we konden rusten in de schaduw. De frisse lucht en suiker van koekjes en frisdrank gekocht bij straatverkopers deed goed. Eerder dan de andere interviewers gingen Mawuli, Grace, Tobi, Rachel en ik in een taxi terug naar RIPS. ’s Middags gaf Ama een college dat we wilden bijwonen. Uiteraard waren we te laat, maar gelukkig hebben we wel nog bij de discussie kunnen aanschuiven. Het ging over de positie van Afrika in de wereld met betrekken tot onderzoek en beleid. Erg interessant om het van een Afrikaans gezichtspunt te horen.

Ama nam ons mee uiteten bij een luxe restaurant genaamd The African Regent. Ze kon helaas niet lang blijven, want ze had alweer een bijeenkomst bij te wonen in de avond. Opvallend vind ik de manier waarop PhD student en begeleider hier met elkaar omgaan. Mawuli en de andere PhD studenten stellen zich heel nederig op ten opzichte van Ama, Prof. Aikins voor hen. Ama is heel nuchter en heeft een Westerse instelling. Je merkt dat ze die hiërarchie niet zo nodig vindt, maar Mawuli vertelde dat ondanks Ama hen had gevraagd haar bij de voornaam te noemen, hij dat absoluut nooit zou doen. Eerlijk gezegd denk ik dat het de samenwerking niet bevordert, maar ik snap wel dat het ingebed is in hun cultuur.

We zijn alweer een dag verder en nu is Rachel ook ziek. Mijn koorts is gelukkig weg, maar ik ben nog niet beter. We hebben waarschijnlijk iets verkeerd gegeten. Ik zou absoluut niet kunnen zeggen wát denkende aan alle traditionele gerechten die we tot nu toe geproefd hebben. Laten we maar hopen dat het snel over gaat. Morgen vliegen we naar Kumasi en ik verwacht dat we onze energie hard nodig gaan hebben de komende anderhalve week in het veld.

Groetjes, Karlijn